Quan hệ Nga – Triều Tiên ra sao sau chuyến công du của ông Kim Jong-un

Nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un thăm chính thức Nga từ ngày 12-17/9 theo lời mời của Tổng thống Vladimir Putin. Đây là chuyến thăm Nga đầu tiên của ông Kim sau gần 4 năm và là chuyến thăm nước ngoài đầu tiên của ông sau đại dịch Covid-19.

Trong chuyến thăm, ông Kim Jong-un đã dành những lời khen “có cánh” cho Nga, bày tỏ mong muốn sẵn sàng hợp tác với Nga về “kế hoạch 100 năm”, cũng như coi quan hệ song phương với Nga là ưu tiên đối ngoại hàng đầu hiện nay. Trong khi đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng khẳng định Moscow cần duy trì mối quan hệ tốt đẹp với các nước láng giếng, trong đó có Triều Tiên.

Điện Kremlin và Bình Nhưỡng không công bố chi tiết cụ thể nội dung thảo luận của ông Kim và ông Putin mà chỉ cho biết hai nhà lãnh đạo tiến hành hội đàm với sự tham gia của các phái đoàn hai nước. Chương trình nghị sự bao gồm các vấn đề hợp tác kinh tế và nhân đạo, tình hình trong khu vực cũng như nhiều chủ đề khác.

Quan hệ Nga – Triều còn nhiều tiềm năng hợp tác

Mặc dù chuyến công du của ông Kim Jong-un được coi là dấu mốc mới trong quan hệ song phương Nga – Triều Tiên, tuy nhiên nhiều nhà phân tích cho rằng mối quan hệ này nhiều khả năng bị giới hạn trong các lợi ích chiến lược ngắn “nhất thời”.

Trước tiên, phương Tây nghi ngại rằng cuộc gặp giữa hai lãnh đạo Nga – Triều có khả năng sẽ bao gồm việc thảo luận về thoả thuận “đổi đạn pháo lấy lương thực”. Trong bối cảnh Ukraine đang đẩy mạnh phản công nhằm chọc thủng các phòng tuyến của Nga trước khi mùa đông tới, việc Nga tăng cường bổ sung thêm đạn pháo từ vào kho vũ khí là cần thiết. Tuy nhiên, Moscow và Bình Nhưỡng đều đã bác bỏ thông tin này.

Sau khi ông Kim Jong-un tham quan nhà máy sản xuất máy bay tại thành phố Komsomolsk-on-Amur – nơi sản xuất hàng loạt tiêm kích Su-35 và Su-57, Phó Thủ tướng Nga Denis Manturov hôm 15/9 cho biết Moscow nhìn thấy “tiềm năng hợp tác cả trong sản xuất máy bay và các ngành công nghiệp khác” với Triều Tiên.

Mặc dù sở hữu hệ thống máy bay từ thời Liên Xô, Triều Tiên vẫn đang tìm kiếm nguồn phụ tùng máy bay từ Nga để tăng khả năng chiến đấu của phi đội này. Trước đây, cố Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong Il đã từng tới thăm cơ sở sản xuất này vào năm 2002, nhưng hai nước không đạt được thoả thuận đáng kể nào trong lĩnh vực này.

Tổng thống Putin cũng nói với các phóng viên rằng Moscow “sẽ không vi phạm bất cứ điều gì”, đề cập đến các lệnh trừng phạt lâu dài mà Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc áp đặt đối với Triều Tiên. Do đó, việc Nga chuyển giao các máy bay thế hệ tiên tiến nhất của nước này cho Triều Tiên thời gian tới là khó có khả năng xảy ra.

Vấn đề “nhạy cảm nhất” trong hợp tác quốc phòng Nga – Triều trong thời điểm hiện nay chính là lĩnh vực không gian vũ trụ. Khi được hỏi hai nước có hợp tác về nghiên cứu không gian hay không, Tổng thống Nga Putin ngày 13/9 cho biết đây chính là lý do vì sao Moscow và Bình Nhưỡng lại tổ chức cuộc gặp thượng đỉnh tại thành phố Vostochny Cosmodrome.

Nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un thời gian qua cũng thể hiện sự quan tâm tới công nghệ tên lửa, trong bối cảnh nước này đang cố gắng phát triển ngành công nghiệp không gian vũ trụ.

Trong cuộc gặp kéo dài hơn 5 tiếng, hai nhà lãnh đạo đã thảo luận về khả năng Nga sẽ hỗ trợ chương trình đưa nhà du hành vũ trụ Triều Tiên lên không gian. Các chuyên gia cho rằng Triều Tiên gặp khó khăn trong việc đạt được các tiến bộ về khoa học công nghệ nếu không có sự hỗ trợ từ nước ngoài.

Tuy nhiên, các nước phương Tây và nhiều nước trong khu vực đã lên tiếng phản đối mạnh mẽ việc hợp tác Nga – Triều trong lĩnh vực này. Các Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ, Hàn Quốc và Nhật Bản ngày 14/9 đã bày tỏ quan ngại sâu sắc tới khả năng Nga và Triều Tiên đạt được thoả thuận vũ khí, cũng như cảnh báo hai nước này sẽ phải trả giá nếu thực hiện thoả thuận không gian vũ trụ.

Về mặt kỹ thuật, Nga hoàn toàn có thể chuyển giao công nghệ động cơ tên lửa cho Triều Tiên dưới danh nghĩa hợp tác hàng không vũ trụ. Tuy nhiên, hai nước này đều không công khai bất kỳ thoả thuận nào đạt được trong lĩnh vực này để tránh sự chỉ trích từ phương Tây.

Giám đốc Văn phòng Phối hợp Cấm vận James O’Brien cho biết nếu Nga bất chấp hợp tác quốc phòng với Triều Tiên – một nước bị Hội đồng Bảo an cấm vận, thì vị thế cường quốc của Nga trên trường quốc tế sẽ bị ảnh hưởng.

Ngoài ra, Triều Tiên muốn tiếp cận các công nghệ tên lửa phóng từ tàu ngầm của Nga trong khi Nga ít có khả năng chấp nhận thoả thuận này vì có quá ít lợi ích thu được.

Có thể thấy, chuyến công du của ông Kim đánh dấu một bước tiến mới trong quan hệ song phương Nga – Triều. Tuy nhiên, giới phân tích nhận thấy ít có dấu hiệu cho thấy mối quan hệ này sẽ trở nên sâu sắc hơn các lợi ích chiến lược của cả hai nước trong thời điểm hiện tại.

Vẫn cần phải “cân đo đong đếm”

Theo giới phân tích, mối quan hệ hợp tác giữa Moscow và Bình Nhưỡng nhiều khả năng còn phải “cân đo” khi được đặt trong tổng thể mối quan hệ ba bên Trung Quốc – Nga – Triều Tiên.

Việc mối quan hệ Nga – Triều “nồng ấm” có thể khiến hai nước này giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc, từ đó sẽ làm suy giảm sự ảnh hưởng và vị thế của Trung Quốc trong tiến trình đàm phán quốc tế về việc kết thúc cuộc chiến tại Ukraine và kiềm chế chương trình vũ khí hạt nhân của Triều Tiên.

Trong khi đó, giới phân tích cho rằng Trung Quốc hiện coi Triều Tiên là đối trọng trong đàm phán với Mỹ hơn là để giải quyết vấn đề phi hạt nhân hoá như giai đoạn 2007-2009.

Ông Paul Haenle – cựu Đại sứ Mỹ trong cuộc đàm phán hạt nhân 6 bên tại bán đảo Triều Tiên giai đoạn 2007-2009 đánh giá rằng, trước đây Trung Quốc có vẻ như đã sẵn sàng bỏ qua các khác biệt với Mỹ, sử dụng ảnh hưởng với Triều Tiên để đạt được mục tiêu phi hạt nhân hoá. Tuy nhiên, vấn đề Triều Tiên hiện nay được cho là nằm trong một loạt các vấn đề như biến đổi khí hậu, đối thoại quốc phòng song phương… mà Trung Quốc đang đàm phán với Mỹ.

Chuyên gia Xiao Bin tại Viện nghiên cứu Nga, Đông Âu và Trung Á tại Học viện Xã hội Trung Quốc thì cho rằng, mối quan hệ hợp tác chính trị và kinh tế giữa Nga và Triều Tiên không ảnh hưởng nhiều tới Trung Quốc. “Tuy nhiên, nếu hợp tác quốc phòng giữa hai nước này liên quan tới vũ khí hạt nhân hoặc tên lửa có khả năng đính kèm vũ khí hạt nhân, điều này có thể sẽ gia tăng sự bất ổn tại khu vực Đông Bắc Á và ảnh hưởng tới sự ổn định tại vùng đệm xung quanh Trung Quốc”, ông Xiao Bin cho hay.